Wie in 2023 een extra toeslag vraagt voor plantaardige alternatieven voor zuivel in koffiezaken, blijft achter. In herhaaldelijk onderzoek ziet ProVeg de ‘vegan straftaks’ verdwijnen. De ontwikkeling vormt een opvallende tegenstrijdigheid met de geplande ‘limonadetaks’ van het kabinet. Deze belast melk alternatieven alsnog en belemmert een duurzame keuze.
Uit onderzoek van ProVeg blijkt dat het merendeel van de koffiezaken het afgelopen jaar de eerder gehanteerde meerprijs op plantaardige melk alternatieven heeft laten vallen. ProVeg inventariseert sinds 2019 jaarlijks de toeslag. Het uitsterven van deze ‘vegan straftaks’ laat zien dat koffiezaken het steeds makkelijker maken voor de consument om voor de duurzame optie te kiezen. De aangekondigde ‘limonadetaks’ dwarsboomt deze positieve ontwikkeling. Opnieuw wordt de consument die een duurzame keuze wil maken in de portemonnee geraakt.
Nieuwe norm
In tegenstelling tot eerdere jaren, is anno 2023 een melk alternatief in je koffie zonder meerprijs de norm. Waar vorig jaar Starbucks en Coffee Company overstag gingen, werd de trend dit jaar door bedrijven als Shell Cafe, Wild Bean Cafe, LaPlace, Coffeelovers en Doppio Espresso voortgezet. Een jaar geleden bood 33% van de onderzochte koffiezaken melk alternatieven zonder meerprijs aan, nu is dat 88%. Daarmee neemt het gros van de grootste en zichtbaarste koffieketens in Nederland afstand van de ‘vegan straftaks’.
Hema en Kiosk zijn onderweg
Hoewel de meeste ketens aangeven plantaardige zuivel alternatieven aan te bieden zonder meerprijs, is de beschikbaarheid wisselend. Of de consument bij een AH To Go of Shell Café terecht kan voor een cappuccino met een plantaardige zuivel alternatief verschilt van locatie tot locatie. Hoewel HEMA en Kiosk geen meerprijs vragen, is nog niet op elke locatie een alternatief voor koemelk beschikbaar. Zij geven aan bezig te zijn in de nabije toekomst hun aanbod aan te passen. Bij Bagels & Beans en en Dunkin’ betaal je nog steeds extra voor plantaardige zuivel alternatieven. Er is daarentegen ook een keten die extra vraagt voor koemelk. Bij Anne & Max geldt een toeslag van 0,05 cent. Vanuit een duurzaamheidsoogpunt is dit een goed mechanisme om mensen in de juiste richting te bewegen. CO2-uitstoot van koemelk ligt ruim drie keer hoger dan die van plantaardige melk en het landgebruik ruim tien keer.
Groot draagvlak
Het bedrijfsleven behandelt plantaardige alternatieven voor zuivel en dierlijk zuivel inmiddels grotendeels dus gelijk. Ook onder Nederlandse consumenten is het draagvlak voor plantaardige alternatieven groot, blijkt uit een onderzoek van Kieskompas. Uit hetzelfde onderzoek blijkt ook dat een merendeel van 65% vindt dat er in Nederland minder dierlijk en meer plantaardig voedsel moet worden geconsumeerd. Uit het EU gefinancierde Smart Protein onderzoek blijkt dat prijs wordt beschouwd als het grootste obstakel in de keuze voor plantaardig.
Limonadetaks
Het kabinet heeft besloten in 2024 de belasting op alternatieven voor melk fors te verhogen. Deze ‘limonade taks’, belast de alternatieven bijna drie keer zo zwaar. Meer dan 54.000 ondertekenaars van een petitie lieten zich kritisch uit over deze verbruiksbelasting. Een deel van de Tweede Kamer liet zich ook kritisch uit, maar de Kamer heeft de verhoging in meerderheid goedgekeurd. De Eerste Kamer heeft juist een motie aangenomen met een oproep om de verhoging terug te draaien. Tijdens de behandeling van de belastingplannen voor volgend jaar, zijn er in de Eerste Kamer opnieuw twee kritische moties ingediend, waarin wordt gevraagd om een uitstel van de taks en voor een nultarief voor verschillende dranken. Volgende week zal de Eerste Kamer daarover stemmen. De ‘limonadetaks’ is een zorgelijke ontwikkeling, vindt ProVeg. De verhoging maakt plantaardige melk tot een minder aantrekkelijke keuze.
Public Affairs Officer Joey Cramer: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat consumenten en horeca de stap naar een meer plantaardig dieet al hebben gemaakt. Een extra toeslag voor havermelk en andere plantaardige alternatieven voor melk, is in een paar jaar van de standaard, de uitzondering geworden. Helaas zien we die trend niet terug in overheidsbeleid. De overheid zou een aanjager moeten zijn in de eiwittransitie. Onze onderzoeken laten zien dat consumenten, winkeliers en grote ketens vinden dat plantaardig voedsel op gelijke voet moet worden gesteld als dierlijk, maar door de limonadetaks is de plantaardige consument opnieuw duurder uit. Door de duurzame gezonde en plantaardige optie duurder te maken dan de dierlijke, doet de overheid precies wat ze niet zouden moeten doen. Gelukkig lijkt de Eerste Kamer wel in te zien dat dit een onwenselijke maatregel is die zijn doel voorbijschiet. ’.
